„Duchowy mistrz liberalnej inteligencji” — powiedział o nim ks. Józef Tischner. „Filozof i pisarz, którego stawiamy od dawna już wśród największych mistrzów w dziejach polskiej humanistyki” — napisał Adam Michnik z okazji 80. urodzin Leszka Kołakowskiego. Zajmował się głównie historią filozofii, zwłaszcza XVII wieku, w tym doktryną liberalizmu. Jego słynny esej „Tezy o nadziei i beznadziejności”, opublikowany w paryskiej „Kulturze” w 1971 roku, stał się intelektualnym fundamentem dla antykomunistycznej opozycji, a także inspiracją do powstania Komitetu Obrony Robotników. Był znany i ceniony na świecie. W 2003 otrzymał nagrodę Biblioteki Kongresu USA im. Johna Klugego zwaną Noblem Nauk Humanistycznych. Wykładał m.in. na Oxfordzie, Yale, Berkeley University.
Urodził się 23 października 1927 roku w Radomiu. Po wojnie studiował filozofię na Uniwersytecie Łódzkim i Uniwersytecie Warszawskim. Wśród jego profesorów byli m.in. Kazimierz Ajdukiewicz, Maria Ossowska, Tadeusz Kotarbiński.
Obronił doktorat z filozofii Spinozy. Niedługo po tym został kierownikiem katedry marksizmu-leninizmu na Uniwersytecie Warszawskim. Szybko zawiódł się jednak na władzy i ustroju PRL. Zaczął odchodzić od wykładania marksizmu zgodnie z ustalonymi kanonami i krytykować przywódców PZPR, za co w 1966 został usunięty z partii.
Uczestniczył w Marcu 1968. „Represje marca 1968 roku nie budziły we mnie uczucia grozy, lecz obrzydzenie. Ten wylew chamstwa i nienawiści nie był może całkiem nieoczekiwany, ujawnił jakąś stronę ówczesnego ustroju nie całkiem nową z pewnością, ale jednak mało znaną” — pisał w 40. rocznicę Wydarzeń Marcowych. Za poparcie studenckich protestów zakazano mu wówczas prowadzenia wykładów oraz publikowania. Kołakowski podjął decyzję o emigracji. Najpierw wyjechał do Paryża, później na stałe zamieszkał w Anglii.
Będąc na emigracji został członkiem Komitetu Obrony Robotników. „Jego wejście do KOR-u było czymś naturalnym ze względu na drogę życiową. Gdyby był wówczas w Polsce, to jego udział byłby oczywisty. Ale od wielu lat był emigrantem, wyrzuconym z Uniwersytetu Warszawskiego, opluwanym i dyskredytowanym” — napisał w „Dużym Formacie” Aleksander Smolar.
Współpracował z paryską „Kulturą”. Wykładał na wielu zagranicznych uniwersytetach m.in. na Yale University, Berkeley University, University of Chicago. Na stałe związany był z Oxfordem.
Był członkiem Polskiej Akademii Nauk, Fundacji im. Stefana Batorego i Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Wydał m.in. książki: „Światopogląd i życie codzienne” (1957), „Jednostka i nieskończoność” (o Spinozie, 1958), „13 bajek z królestwa Lailonii” (1963), „Klucz niebieski albo opowieści budujące z historii świętej zebrane” (1964), „Rozmowy z diabłem” (1965), „Świadomość religijna i więź kościelna” (1965), „Kultura i fetysze” (1967), „Obecność mitu” (1972), „Główne nurty marksizmu” (1976-78), „Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań” (1982), „Jeśli Boga nie ma…” (1987), „Pochwała niekonsekwencji. Pisma rozproszone z lat 1955-1968” (1989), „Bóg nam nic nie jest dłużny” (1994), „Bergson” (1997), „Moje słuszne poglądy na wszystko” (2000), „Miniwykłady o maksisprawach” (2003), „O co nas pytają wielcy filozofowie” (2004), „Wśród znajomych. O różnych ludziach mądrych, zacnych, interesujących…” (2004).
Ciało zmarłego profesora Leszka Kołakowskiego zostanie z honorami przywiezione do Polski samolotem wojskowym — poinformował minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski.
Za miesiąc dostępna będzie ostatnia książka profesora. „Czy Pan Bóg jest szczęśliwy i inne pytania” — to ostatni zbiór tekstów Kołakowskiego, nad którego kompozycją pracował sam autor. Tom zawierać będzie eseje pisane w latach 1984-2008. Książka ukaże się na początku sierpnia.
Gazeta.pl
Fot. Piotr Wójcik / AG
