Kolędy w Polsce cieszą się niesłabnącą popularnością juź od XVI wieku. Autorami kolęd byli głównie poeci (Franciszek Karpiński, Mikołaj Sęp Sarzyński czy Andrzej Morsztyn) i znani kaznodzieje jak ks. Piotr Skarga. Kolędy śpiewane były przez Polaków w Złotym Wieku i podczas Zaborów. W czasach II Wojny Światowej na podstawie kolęd układano kolędy-patriotyczne. Do czasów nam współczesnych w różnych śpiewnikach przetrwało ponad 500 kolęd i pastorałek.
Gdy się Chrystus rodzi
Kolęda Gdy się Chrystus rodzi uznana jest za najstarszą polską koledę. Jej powstanie datuję się na okres Baroku, a więc przełom XVI i XVII wieku. Autor tekstu i melodii kolędy jest nieznany. Często jednak autorstwo kolędy rodzi przypisuje się wybitnemu polskiemu kaznodziei Piotrowi Skardze. Kolęda zdobyła zaszczytne miejsce w śród najpopularniejszych polskich kolęd wszystkich późniejszych okresów. Począwszy od oświecenia a skończywszy na czasach nam współczesnych. Kolęda Gdy się Chrystus rodzi zawiera elementy chóralne jak i elementy taneczne, charakterystyczne dla baroku.
Przybieżeli do Betlejem
Kolęda Przybieżeli do Betlejem pochodzi z XVII wieku. Przez ponad trzy stulecia przechodziła najróżniejsze zmiany. Obecna wersja kolędy napisana została dopiero w drugiej połowie XIX wieku. Autor słów i melodii kolędy jest nieznany. Liczne zmiany, które zostały wprowadzone do kolędy na przestrzeni wieków mogą sugerować iż ma ona kilku autorów. Pierwotny tekst kolędy znacznie różni się od używanego współcześnie. Pierwowzór tej kolędy zachował się w kilku egzemplarzach i jest przechowywany w różnych archiwach.
W żłobie leży
Kolęda powstała w XVII wieku. Autorem kolędy, podobnie jak kolędy Gdy się Chrystus rodzi, jest ksiądz Piotr Skarga. Melodia kolędy nawiązuje do poloneza koronacyjnego króla Władysława IV. Tradycyjna polska melodia, oraz sława jej autora, w ówczesnych czasach przysporzyły kolędzie ogromną popularność. Również obecnie kolęda zaliczana jest do najpopulrniejszych polskich kolęd. Pomimo dużej liczebności kolęd, tylko nieliczne a wśród nich kolęda W żłobie leży, na stałe zapisały się w polskiej tradycji bożonarodzeniowej.
Bóg się rodzi
Pieśni o Narodzeniu Pańskim – znana wśród Polaków jako kolęda Bóg się rodzi, została napisana pod koniec XVII wieku przez Franciszka Karpińskiego. Po raz pierwszy kolęda Bóg się rodzi została odśpiewana w Starym Kościele Farnym w Białymstoku roku Pańskiego 1792. Przez wiele lat kolęda była śpiewana na różne melodie w zależności od regionu. Aktualna melodia, napisana została przez Karola Kurpińskiego, na podstawie poloneza koronacyjnego królów polskich z XVI wieku. Uchodzi obecnie za królową polskich kolęd.
Cicha noc
Kolęda Cicha noc jest najpopularniejszą kolędą na świecie. Cicha noc została przełożona na ponad trzysta języków świata. Autorem kolędy był Joseph Mohr, muzykę skomponował Franz Xaver Gruber.
Jezus malusieńki
Kolęda Jezus malusienki pochodzi z XVIII wieku. Melodia do kolędy posiada cechy i rytm kujawiaka. Z tego powodu zakłada się, że kolęda Jezus malusienki pochodzi z Kujaw. Kolęda Jezus malusienki, ze względu na nostalgiczną melodię i tekst, była bardzo popularna w zakonach żeńskich. Popularność kolędy Jezus malusienki wśród zakonnic pozwoliła jej przetrwać do czasów nam współczesnych i na stałe zapisać się w polskiej tradycji bożonarodzeniowej.
Opracowano na podstawie www.polskatradycja.pl
Reprodukcje ze zbiorów Ermitażu
