W sierpniu 2017 roku minęła 80 rocznica rozpoczęcia tzw. „polskiej operacji NKWD” (formalnie rozpoczętej w dniu 11 sierpnia 1937 roku na mocy rozkazu operacyjnego Ludowego Komisarza Spraw Wewnętrznych ZSRR Mikołaja Jeżowa nr 00485), która stanowiła integralną część „wielkiego terroru” okresu stalinizmu. Z tej okazji w dniach 5-6 września br. z inicjatywy Konsula Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Petersburgu Andrzeja Chodkiewicza, w siedzibie Konsulatu odbyły się dwa spotkania poświęcone temu wydarzeniu. W dyskusji udział wzięli zaproszeni goście: petersburżanie (w tym petersburska Polonia) oraz polscy i rosyjscy historycy, wśród nich m.in.: znawca zagadnień wielkiego terroru w ZSRR, autor klasycznej publikacji Pierwszy naród ukarany. Polacy w Związku Radzieckim 1921-1939 (Warszawa 1991) – prof. Mikołaj Iwanow (Uniwersytet Opolski); Dyrektor Muzeum Pamięci Sybiru w Białymstoku – dr hab. Wojciech Śleszyński; zastępca dyrektora Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia – dr Łukasz Adamski; znawczyni losów leningradzkich Polaków – prof. Tamara Smirnowa; petersburska historyczka i publicystka – prof. Julia Kantor; dyrektor Centrum Przywrócone imiona (Возвращенные имена) i redaktor wydawnictwa Leningradskij martirolog, 1937-1938 – dr Anatolij Razumow; oraz reprezentujący Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – prof. Jakub Wojtkowiak (Instytut Historii UAM) i dr Bartłomiej Garczyk (Instytut Wschodni UAM).
Tematem dwudniowej konferencji były kwestie dotyczące „wielkiego terroru”, „polskiej operacji NKWD” i losów leningradzkiej Polonii w okresie stalinowskich represji z lat 1937-1938. Prócz niekiedy burzliwych panelowych dyskusji, uczestnicy spotkania mieli także możliwość złożyć kwiaty i zapalić znicze na położonym nieopodal Petersburga cmentarzu w Lewaszowie (Левашовская пустошь), gdzie spoczywa około 46 tys. ofiar stalinowskich represji różnych narodowości.
Bartłomiej Garczyk
