Priorytetem w działalności Instytutów Polskich jest ich wychodzenie na zewnątrz, nie tylko w przestrzeń miasta, w którym mają swą siedzibę ale także na terytorium okręgu konsularnego bądź nawet całego państwa
Instytut Polski w Sankt Petersburgu jest jednym z 25 przedstawicielstw, których działalność w większości skupiona jest w krajach europejskich oraz w Chinach, USA, Izraelu, Japonii i Indiach. Ich misją jest troska o dobre imię Polski, promowanie polskiej kultury, historii, języka polskiego, walka ze stereotypami, poszerzanie wiedzy na temat kraju w państwach przyjmujących, a także poszukiwanie i utrzymywanie dobrych stosunków z partnerami współpracy kulturalnej i handlowej. Zajmują się one także szeroką działalnością na rzecz wymian studenckich i kooperacji w dziedzinie edukacji, turystyki, sportu oraz podejmują współpracę z lokalnymi instytucjami kultury i organizacjami polonijnymi. Są powoływane na podstawie decyzji ministra spraw zagranicznych RP.
Działalność Instytutów Polskich jest przejawem dyplomacji kulturalnej, która jest częścią dyplomacji publicznej. Poprzez przedstawianie swojego dorobku kulturalnego i historycznego państwo stara się kształtować dobry wizerunek wśród obywateli kraju przyjmującego co pośrednio wpływa na zwiększenie przychylności państw na arenie międzynarodowej w celu uzyskania poparcia dla proponowanych przez siebie działań. Tak więc atrakcyjność kulturowa państwa sprzyja nie tylko pozyskaniu pozytywnych względów ze strony ludzi zazwyczaj niezaangażowanych w politykę, ale także przyczynia się do osiągania celów politycznych.
Placówki kulturalne w polskiej polityce zagranicznej były obecne już w dwudziestoleciu międzywojennym. W owym czasie powstały dwa Instytuty Kultury Polskiej w Budapeszcie oraz w Londynie. Po II wojnie światowej powrócono do idei otwierania placówek promujących kulturę polską, lecz w państwach bloku wschodniego przyjmowały one inną nazwę – Ośrodków Informacji i Kultury Polskiej, natomiast te funkcjonujące na Zachodzie działały jako Instytuty Kultury Polskiej.
Po upadku komunizmu państwo polskie skupiło się na transformacji ustrojowej i budowaniu gospodarki rynkowej, przez co zmniejszono finansowanie placówek kulturalnych. Skutkiem tego było mocne ograniczenie ich działalności co doprowadziło do pełnienia roli ośrodków informacyjnych. W celu zmiany tej sytuacji oraz samej struktury działania Instytutów w 1997 roku dokonano reformy polskiej dyplomacji kulturalnej przez co zmienił się tryb funkcjonowania i finansowania Instytutów. Priorytetem w działalności Instytutów Polskich jest ich wychodzenie na zewnątrz, nie tylko w przestrzeń miasta, w którym mają swą siedzibę ale także na terytorium okręgu bądź nawet całego państwa. Każdy Instytut opracowuje swój unikalny plan działalności odpowiednio dostosowany do realiów panujących w środowisku, w którym funkcjonuje. Bierze pod uwagę potrzeby oraz oczekiwania obywateli tak aby jego przekaz był we właściwy sposób odebrany przez grupę docelową.
Instytut Polski w Sankt Petersburgu został powołany w 2000 roku przy Konsulacie Generalnym Rzeczypospolitej Polskiej jako drugi ośrodek kulturalny w Rosji. Pierwszy działa od 1988 roku w Moskwie. Swoją działalnością obejmuje północno-zachodnią część Federacji Rosyjskiej. Poza samym Petersburgiem swój zasięg rozciąga on na obwód leningradzki, obwód pskowski, obwód murmański, obwód archangielski, obwód nowogrodzki, obwód wołogodzki, Republikę Karelii, Republikę Komi, Nieniecki Okręg Autonomiczny oraz obwód kaliningradzki. Jego siedziba znajduje się przy ulicy 5. Sowieckiej 12, w pałacu kupca Płatona Osipowicia Iwanowa.
Plan pracy Instytutu Polskiego w Petersburgu jest inaczej sprofilowany, niż plan placówki moskiewskiej. Ta druga skupia się głownie na prezentowaniu i pogłębianiu wiedzy publiczności na temat współczesnej kultury Polski promując utwory młodych polskich poetów, muzyków, bierze udział w moskiewskich festiwalach filmowych przedstawiając nowe polskie kino. Placówka petersburska łączy w swej działalności dyplomację kulturalną z dyplomację historyczną. Polega to na podobnym promowaniu współczesnej kultury polskiej poprzez zapraszanie młodych twórców i organizowanie wieczorów poetyckich poświęconych ich twórczości, koncertów muzyki oraz wystaw. Dodatkowo Polski Instytut w Petersburgu prowadzi działalność edukacyjną mającą na celu przybliżenie zainteresowanym postaci Polaków związanych z tym miastem, żyjących w nim, będących częścią artystycznego Petersburga i którzy pozostawili swoją cegiełkę w jego historii. Poświęcona jest temu seria publikacji Polonica Petropolitana opisująca historie polskich pisarzy, architektów, lekarzy, uczonych, artystów i innych osób, których drogi przechodziły przez Petersburg. Seria ta jest tworzona od 2001 roku przez polskich i rosyjskich autorów w dwóch językach i wydawana przez Konsulat Generalny w Sankt Petersburgu. Do tej pory wydano 15 tomików. Do zadań tej placówki należy także troska o dziedzictwo polskie znajdujące się na północno-zachodnich ziemiach państwa rosyjskiego, a także pielęgnowanie polskich miejsc pamięci. Przykładem tego jest min.ostatnia wizyta Pani p.o. dyrektora Instytutu Polskiego na cmentarzu Sandarmoch, gdzie pogrzebano 9,5 tys. ofiar Wielkiego Terroru będących przedstawicielami 58 narodowości.
Instytut Polski posiada bibliotekę, w której zbiorach można znaleźć ponad półtora tysiąca książek, w językach polskim, rosyjskim i angielskim, płyty z filmami DVD przedstawiające ekranizacje utworów polskich pisarzy, filmy w reżyserii sławnych reżyserów oraz arcydzieła polskiego kina. Można również znaleźć płyty CD z muzyką polskich kompozytorów, a także muzyką folkową.
Dużą uwagę placówka kulturalna w Petersburgu przykłada do roli muzyki a w szczególności do osoby Fryderyka Chopina i tak rok rocznie organizowany jest koncert muzyki chopinowskiej z okazji rocznicy śmierci kompozytora, w których zazwyczaj biorą udział laureaci międzynarodowych konkursów fortepianowych. Instytut wspiera także organizację Międzynarodowego Konkursu Młodych Pianistów im. Fryderyka Chopina w Pietrozawodsku, który w zeszłym roku odbył się po raz piąty. Władze Instytutu ściśle współpracują także z Sankt-Petersburskim Państwowym Konserwatorium im. Mikołaja Rimskiego-Korsakowa, wspólnie z którym w 2015 roku zorganizowano polsko-rosyjską konferencję „Rosyjsko – Polskie muzyczne horyzonty”, która skupiła referentów z siedmiu ośrodków naukowych i kulturalnych. Temat konferencji dotyczył kontaktów muzycznych tych dwóch państw od XVII do XXI wieku. Owocem tego spotkania jest wydany w tym roku zbiór referatów „Rosyjsko – Polskie związki muzyczne”. Tradycją są także coroczne koncerty fortepianowe z okazji święta 3 maja.
Petersburska placówka kulturalna przejawia dużą aktywność w dziedzinie edukacji. Od 2008 roku jest organizatorem konkursu „Aktualna nauka”, który ma na celu propagowanie osoby i dorobku naukowego prof. Olega Nikołajewicza Kena, historyka zajmującego się badaniem polityki ZSRR wobec państw Europy Środkowej, był on także członkiem specjalnej rady naukowej Instytutu Stosunków Międzynarodowych Petersburskiego Uniwersytetu Państwowego. Konkurs dedykowany jest dla studentów oraz doktorantów kierunków historycznych, nauk społecznych, stosunków międzynarodowych i archiwistyki oraz młodych naukowców zajmujących się wyżej wymienionymi dyscyplinami studiującymi w szkołach wyższych północno-zachodnich regionów Rosji (I edycja). W późniejszym czasie współorganizatorem konkursu stał się Petersburski Instytut Historii RAN. Konkurs polega na napisaniu pracy naukowej, której tematyka zależy od głównego tematu danej edycji, lecz zazwyczaj oscyluje on wokół stosunków Polski i ZSRR, a także państw Europy Środkowej. Z czasem zakres tematyczny oraz obszar działania konkursu znacznie się poszerzył i tak już od drugiej edycji zyskał on miano ogólnorosyjskiego. Od 2012 roku oficjalnie jest konkursem polsko-rosyjskim. Rok później cieszył się już międzynarodowym poważaniem. Owocem każdego konkursu jest książkowe wydanie zbioru 8 najlepszych prac konkursowych oraz eseje o naukowej spuściźnie profesora Kena. Od 5. edycji noszą one nazwę „Seminariów”. Od 2014 roku nagrodą w konkursie jest wyjazd do Polski do instytutów politologicznych i historycznych czołowych polskich uniwersytetów. Pomaga to zwyciężcom lepiej poznać Polskę, nawiązać nowe znajomości w kręgach naukowych, a także wymienić się doświadczeniami.
Instytut Polski w Petersburgu bardzo aktywnie prowadzi swoją stronę internetową, na której zamieszczane są zapowiedzi oraz relacje z organizowanych przez siebie wydarzeń, informacje dotyczące Polski oraz ważne ogłoszenia ministerstwa spraw zagranicznych Polski. Dosyć prężnie prowadzona jest także kolumna poświęcona nauce języka polskiego, gdzie Rosjanie i ludzie rosyjskojezyczni mogą poszerzyć wiedzę na temat języka, ale także znaleźć materiały przydatne w nauce. Poza aktywnością na stronie internetowej Instytut Polski zamieszcza regularnie informacje ze swojej działalności na portalach społecznościowych Facebook, Twitter i Vkontakte.
Instytut Polski w Sankt Petersburgu realizuje bardzo ważną rolę dyplomacji kulturalnej, dzięki czemu kreuje pozytywny obraz Polski i Narodu Polskiego na bardzo szerokim obszarze jakim jest Północno-Zachodnia Rosja. Aktywnie działa na wielu płaszczyznach życia społecznego i publicznego. Pomimo zmieniającej się polityki i różnych wydarzeń w polsko – rosyjskich stosunkach politycznych Instytut pozostaje niezależny i nie zmienia swojej strategii działania. Aktywnie współpracuje z rosyjskimi organizacjami tworząc bazę wzajemnych powiązań.
Na podstawie:
- Anna Woroniecka „Instytuty Polskie jako instrument dyplomacji publicznej w polskiej polityce wschodniej”, Wrocław 2013
- Oficjalna strona Instytutu Polskiego w Petersburgu – https://www.msz.gov.pl/ru/p/petersburg_ip_ru/main_page
Autor
Mateusz Bienias
(wolontariat (luty-czerwiec 2018) w Gazecie Petersburskiej oraz w Instytucie Polskim w Sankt Petersburgu. Powyższa publikacja jest „zadaniem” w ramach stażu naukowego na Wydziale Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Petersburskiego ( praca zostanie opublikowana również w specjalnym wydaniu uniwersyteckim).Pisownia zgodna z oryginałem.
Gazeta Petersburska dziekuję Mateuszowi za kreatywność i wiedzę. Podziwiamy znajomość realiów studiowanego przedmiotu (stosunki międzynarodowe Uniwersytetu Warszawskiego oraz filologia rosyjska UW). Życzymy dalszego samozaparcia i otwartości na świat. Nutka dziennikarska będzie sprzyjać, a redakcja GP dokłada kolejną cegiełkę w budowanie tytułu.
TK
Zdjęcie Denis Szczegłow
