Polsko-Rosyjska Wymiana Studentów to projekt, który miał na celu integrację młodych Polaków i Rosjan poprzez zgłębienie polskiej i rosyjskiej alternatywnej sceny muzycznej. Projekt został zorganizowany przez Fundację HumanDoc i odbył się dzięki wsparciu finansowym Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, a także uczelni partnerskich.
W ramach projektu studenci z Polski i z Moskwy tłumaczyli polskie i rosyjskie piosenki rockowe odpowiednio na język rosyjski i polski. Dodatkowo, podczas pobytu w Moskwie i na Śląsku odbyła się seria spotkań z wykładowcami akademickimi, tłumaczami i przedstawicielami kultury. Wśród zaproszonych gości znaleźli się: prof. Jurij Domański (rosyjska poezja rockowa), prof. Bazilewski (pracownik Instytutu Literatury Światowej, tłumacz), Konstanty Usenko (autor książki „Oczami radzieckiej zabawki. Antologia radzieckiego i rosyjskiego rocka”), którego publikacja posłużyła jako inspiracja do realizacji projektu.
W wymianie wzięło udział dziesięcioro rusycystów z Instytutu Filologii Wschodniosłowiańskiej Uniwersytetu Śląskiego oraz dziesięcioro polonistów z Katedry Filologii Słowiańskich Państwowego Uniwersytetu Moskiewskiego wraz z opiekunami.
Całości przyświecał temat: „Rock to bunt? Legendy polskiej i rosyjskiej sceny muzycznej. Czy ich przekaz jest nadal aktualny?”. Zadaniem studentów była analiza tekstów piosenek pod wieloma aspektami, a następnie ich tłumaczenie, co pozwoliło lepiej poznać język kraju partnera oraz zrozumieć konteksty sytuacyjne.
Upadek mitu ZSRR i poczucie niezadowolenia z obecnej sytuacji zaowocowały w latach 80. powstaniem kultury alternatywnej. Undergroundowa fala przeszła przez cały kraj, prowadząc do znacznych zmian systemowych. Początkowo rosyjskie zespoły rockowe były symbolem pieriestrojki. Następnie twórcy piosenek starali się przekazać nastroje związane z upadkiem komunizmu. Wejście w nowe tysiąclecie kojarzyło się wielu Rosjanom z rezygnacją Borysa Jelcyna ze stanowiska prezydenta. W Internecie można znaleźć nagranie, którego tłem do przemowy prezydenta jest piosenka zespołu Kino „Peremen!”. Polskim muzykom lat 80., 90. i początku nowego wieku towarzyszyły podobne emocje. Piosenki, które są owocami wydarzeń w Polsce i w Rosji, stały się doskonałym źródłem i impulsem do rozmów o historii i przemianach tamtych lat. Uczestnicy projektu dyskutowali także o tym, na ile aktualny jest dzisiaj ich przekaz.
Zatem kilka słów o przebiegu projektu. Wymiana rozpoczęła się w Moskwie w czerwcu 2015. Wtedy też studenci z Polski odwiedzili swoich kolegów z Moskwy. W październiku miała miejsce rewizyta w Katowicach. W międzyczasie studenci kontaktowali się ze pomocą mediów społecznościowych i dopracowywali swoje teksty. Już na samym początku uczestnicy wymiany zostali wprowadzeni w tematykę tłumaczenia piosenek. Następnie zostali dobrani w pary i wybrali piosenki, z którymi mieli nie rozstawać się przez najbliższe miesiące. Studenci postawili m.in. na takie zespoły jak: DDT, Kult, T.Love, Kino, Perfect, Nautilus Pompillius, Leningrad.
Teatr.doc, teatr Korez, Mosfilm, Kopalnia GUIDO w Zabrzu, Muzeum Śląskie, Fotoloft w Moskwie, Moskiewski Festiwal Filmowy, spotkanie z Nikołajem Koladą w Teatrze Śląskim i popołudnie poetyckie z Marcinem Świetlickim we Wrocławiu, wycieczka po wrocławskich muralach i dzielnicach robotniczych Katowic, spacer śladami „Mistrza i Małgorzaty” to tylko kilka miejsc i wydarzeń, które towarzyszyły intensywnej pracy nad tłumaczeniami.
Atmosferę alternatywnego poznawania kultury i miast podgrzał koncert zespołu „Nogu svelo” w Moskwie oraz nieformalnego kolektywu rockowego w Katowicach, którego członkowie wykonali m.in. piosenki przetłumaczone w ramach projektu.
Niewątpliwie duże znaczenie w pracy nad tłumaczeniem miało spotkanie z Konstantym Usenko. Rzuciło ono nowe światło na postrzeganie procesu samego tłumaczenia. W rezultacie kwestia zostaje nierozstrzygnięta: w piosence najważniejsze jest zachowanie sensu czy rymów? Studenci reprezentowali różne pozycje, ze skłonnością do tego, aby piosenkę dało się zaśpiewać.
Koordynatorki projektu wykorzystały fakt, iż mają do czynienia z międzynarodową grupą studentów i przeprowadziły „eksperyment filmowych” polegający na tym, że studenci oglądali filmy z polskimi i rosyjskimi napisami, a następnie dyskutowali na temat filmu, a także na temat jakości tłumaczenia i trafności doboru leksyki. Poruszono także kwestię tłumaczenia warstwy muzycznej filmu. Filmy, które zostały poddane analizie to: „Geograf przepił globus” i „Wszyscy jesteśmy Chrystusami”. Eksperyment miał na celu sprawdzenie, na ile filmy został zrozumiany przez studentów z Polski i z Rosji i czy technika tłumaczenia filmów za pomocą napisów jest dobrym rozwiązaniem, czy też złem koniecznym.
Pod koniec projektu nadeszła najbardziej stresująca część, czyli prezentacja tłumaczeń na Międzynarodowej Konferencji Naukowej Przestrzenie Przekładu na Uniwersytecie Śląskim, organizowanej przez Instytut Filologii Wschodniosłowiańskiej. Całość przebiegła w atmosferze dyskusji naukowej. Jak wynikało z wypowiedzi studentów i wykładowców – bardzo owocnej. Efekty pracy uczestników projektu zostaną z nimi na lata, ponieważ będą opublikowane w recenzowanej monografii.
Po co robić takie projekty? Poza tym, że uczestnicy wymiany mieli okazję poznać kraj i mentalność partnera projektu poprzez codzienne przebywanie ze sobą, to zdążyli zbudować więzi na podstawie wspólnych zainteresowań muzycznych, i nie tylko. Była to także świetna okazja, aby przezwyciężyć barierę językową i przywieźć do domu kolejne pozycje do przeczytania.
Ponadto, projekt miał także na celu wykreowanie młodych liderów z Polski i Rosji, którzy w relacjach wolnych od uprzedzeń, będą realizować własne projekty na rzecz dialogu polsko-rosyjskiego w przyszłości. Zdobyte przez uczestników wymiany kontakty oraz wiedza mogą być inspirujące oraz pomocne w rozpoczęciu tego typu działalności.
Warto także podkreślić fakt, iż dwa ośrodki akademickie takie jak Uniwersytet Śląski i Państwowy Uniwersytet Moskiewski rozpoczęły współpracę, która może zaowocować w przyszłości kolejnym projektem wymiany studentów, a także wymiany myśli naukowej.
Opierając się na wrażeniach uczestników wymiany wniosek może być tylko jeden: warto!
Foto: flickr user „lafleur: licencja CC BY 2.0
