O grobie Sługi Bożego abp. Jana Cieplaka w katedrze wileńskiej

W dniu 25 października 1924 roku abp. Jan Cieplak zdecydował się na podróż morską z Rzymu do Stanów Zjednoczonych. Tym samym przyjął on liczne zaproszenia kierowane zarówno przez Polonię, jak i biskupów amerykańskich. Wielu na świecie uważało arcybiskupa wydalonego z bolszewickiej Rosji za męczennika wiary katolickiej i dlatego też jego pielgrzymka stała się triumfalnym pochodem. Na samą uroczystość jego powitania w Nowym Jorku przybyło dwustu księży, a także 10 tys. Polaków zamieszkałych w Ameryce. Z abp. Cieplakiem spotkał się prezydent Stanów Zjednoczonych – Calvin Coolidge. Arcybiskup zdążył odwiedzić prawie siedemset polskich kościołów i parafii, szkół czy też polskich organizacji znajdujących się w 25 diecezjach w USA. Wygłosił w których przeszło 800 kazań i przemówień. Pracował ponad swe siły i tak np. w Buffalo w ciągu 5 dni wygłosił 33 przemówienia. Była to wspaniała jego pasterska misja, która umocniła w wierze i w przywiązaniu do Polski rzesze rodaków.

W czasie pobytu w USA przyszła wiadomość, że papież Pius XI mianował go 14 grudnia 1925 roku arcybiskupem i pierwszym metropolitą wileńskim. Ingres miał się odbyć 25 marca 1926 roku
Jednak jego nadmierna praca wyczerpała nadwątlone sowieckim więzieniem zdrowie abp. Cieplaka. Na początku lutego 1926 roku arcybiskup doznał silnego przeziębienia, które doprowadziło do ostrego zapalenia płuc, a w konsekwencji do nieoczekiwanej śmierci. Zmarł w dniu 17 lutego 1926 r. w szpitalu w Passaic, k. Nowego Jorku, zwłoki po zabalsamowaniu na statku sprowadzono do Polski.
Ks. F. Rutkowski w książce „Arcybiskup Jan Cieplak” napisał, że pragnieniem Polaków w Ameryce był jego pochówek na amerykańskiej ziemi, ale uznali, że „jedyne prawo do arcybiskupa ma Wilno lub Wawel, który gromadzi wszystkich największych w narodzie”.
W dniu 15 marca 1926 roku, przy dźwiękach marsza żałobnego zajechał w samo południe na białostocki dworzec specjalny pociąg z grobem abp. Cieplaka. Po żałobnych przemówieniach pociąg odjechał do Wilna, gdzie w dniu 16 marca pochowano w katedrze wileńskiej św. Stanisława, biskupa. W pogrzebie z wojskowymi z honorami uczestniczył prezydent RP – Stanisław Wojciechowski, minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego – Stanisław Grabski, a także minister spraw wewnętrznych – Władysław Raczkiewicz. W ten sposób pogrzeb abp. Jana Cieplaka był dla niego jednocześnie pośmiertnym ingresem do katedry wileńskiej.
Na miejscu pochówku abp. Cieplaka (w ścianie dotykającej zakrystii, niedaleko od grobu wojewody Tomasza Wawrzeckiego) odsłonięto w lipcu 1929 r. jego nagrobny pomnik. Wyobrażony na nim jest arcybiskup w stroju pontyfikalnym z wzniesionym krzyżem w prawej i pastorałem w lewej ręce. Tło i obramowanie wykonane robotą stiukową w kolorze mar­muru kieleckiego dłuta wybitnego rzeźbiarza prof. Bolesława Bałzukiewicza. Napis był następujący: „Ksiądz Jan Cieplak Dr. teolog. Nominat Arcybiskup – Metropolita Wileński, ur. 1857 r. Na kapł. wyśw. 1878. Długoletni profesor Akademii Duch. w Petersburgu. Od r. 1908 Biskup-Sufragan Mohylewski. Od r. 1919 rządził Archid. Mohylewską. Za wiarę i Kościół przez komunistów wtrącony do więzienia 30 marca 1923 r. Skazany na śmierć, za wstawiennictwem Ojca św. Piusa XI i mocarstw Zagr. Zwolniony. Wrócił do Polski. Gdy niósł otuchę Polakom w Ameryce, miano­wany dnia 14 grudnia 1925 R. na Arcybiskupstwo Wileńskie. Zmarł w Passaic N. Y. 17 lutego 1926 r. Osierocając swą stolicę wprzód, nim ją objąć zdołał. Mąż głębokiej wiedzy, silnej wiary, wielki miłośnik Kościoła i Ojczyzny, miłosierny względem ubogich i cierpiących”.
Po­święcenia pomnika dokonał abp Edward Ropp, były bi­skup wileński i metropolita mohylewski na wygnaniu, w otoczeniu licz­nego zastępu księży, którzy wyż­sze wykształcenie teologiczne otrzymali w Akademii Duchownej w Petersburgu i w znacznej więk­szości byli uczniami abp. Cie­plaka, który w tejże Akademii przez długie lata był profesorem zwyczajnym. Po Mszy św. ża­łobnej wygłosił okolicznościowe przemówienie prałat Ludwik Gawroński z Kielc, który także był profesorem tejże Akademii i przyja­cielem abp. Cieplaka.
Podczas rządów sowieckiej administracji katedra w Wilnie została w 1950 roku zamknięta i przekształcona na magazyn, a potem na salę koncertową organowej muzyki. W czerwcu 1956 roku otwarto w niej także galerię obrazów. Nabożeństwa katolickie od czasu do czasu pozwolono zaś odprawiać dopiero od 1985 roku, chociaż oficjalnie cały czas była to galeria obrazów. Katedra została zwrócona przez administrację miasta Kościołowi katolickiemu na Litwie w 1989 roku i wkrótce rekonsekrowana. Całe duszpasterstwo parafialne, jak i Msze św. od chwili zwrotu katedry odbywają się wyłącznie w języku litewskim, uniemożliwiając Polakom tam mieszkającym nabożeństwa w ich ojczystym języku w tej historycznej świątyni.
Dlatego też antypolonizm niektórych kręgów kościelnych na Litwie doprowadził do tego, że przed historyczną wizytą św. Jana Pawła II na Litwie w dniach 4-8 września 1993 roku w katedrze wileńskiej usunięto nagrobne epitafium abp. Jana Cieplaka, a w miejsce jego stanęło popiersie litewskiego biskupa bł. Jerzego Matulewicza (Jurgis Matulaitis). W dniu 4 września 1993 roku św. Jan Paweł II modlitwą w wieleńskiej katedrze rozpoczynał swoją apostolską wizytę na Litwie i zapewne nie domyślał się nawet tego co wcześniej wydarzyło się odnośnie abp. Jana Cieplaka, którego historię bardzo dobrze znał.. Tak postępując Litwini dopuścili się złowrogiego aktu i nieuszanowania miejsca pochówku pierwszego metropolity wileńskiego. Tym bardziej musi to dziwić, że abp Jan Cieplak będąc profesorem Akademii Duchownej w Petersburgu był wychowawcą niektórych późniejszych litewskich arcybiskupów: Franciszka Karewicza (Karevicius) i Józefa Skwireckiego (Skvireckas), a także biskupów: Antoniego Baranowskiego, Kacpera Felicjana Cyrtowta, Antoniego Karasia (Karosas), Leonarda Mieczysława Pallulona, Kazimierza Połtarokasa, Mieczysława Reinys czy też samego Jerzego Matulewicza z którym spotkał się w Rzymie w 1924 roku. Wychowankiem abp. Cieplaka był także ks. Jonas Maironis, wybitny litewski poeta i dramaturg, a także inni wybitni litewscy księża.
Obecnie w imię pewnej uczciwości i dziejowej sprawiedliwości trzeba domagać się, aby nagrobne upamiętnienie Sługi Bożego abp. Jana Cieplaka wróciło na swoje dawne miejsce w katedrze św. Stanisława w Wilnie. Ono prawdopodobnie zachowało się i jest skrycie gdzieś przechowywane w katedrze.

Krzysztof Pożarski
ks. Krzysztof Pożarski - proboszcz parafii św. Stanisława w Petersburgu

Więcej od tego autora

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here

Powiązane

Podcast "Z Polską na Ty"spot_img

Ostatnie wpisy

Rok 2022 – rok polskiego romantyzmu

Romantyzm to szeroki nurt w kulturze, który dał nazwę epoce w historii sztuki i historii literatury trwającej od lat 90. XVIII wieku do lat...

BABCIU, DZIADKU, coś wam dam

BABCIU, DZIADKU, coś wam damJedno serce które mam.A w tym sercu same róże,ŻYJCIE NAM STO LAT, a nawet dłużej!21 i 22 stycznia w Polsce...

Bez względu na porę roku

"Bez względu na porę roku, dnia i stan pogody – stawię się w oznaczonym miejscu i godzinie i udam się w góry celem niesienia pomocy...

Chcesz być na bieżąco?

Zapisz się na newsletter Gazety Petersburskiej