W dniach od 6 do 9 grudnia 2018 roku w Petersburgu odbywała się międzynarodowa konferencja „Rzymskokatolicka archidiecezja mohylewska: Świadectwa żywej pamięci. 1783-1939. W 235. Rocznicę ustanowienia archidiecezji mohylewskiej”. Odbyła się ona pod honorowym patronatem abp. Pawła Pezzi, metropolity Archidiecezji Matki Boskiej w Moskwie przy współuczestnictwie Państwowego Muzeum Historii Religii w Petersburgu. Jej głównymi organizatorami była parafia św. Stanisława, biskupa, a także Wyższe Duchowe Seminarium „Maria – Królowa Apostołów”.
W komitet organizacyjny konferencji weszli : ks. Krzysztof Pożarski (przewodniczący, proboszcz parafii św. Stanisława), Liubow Musienko (współprzewodnicząca, dyrektor Muzeum Religii), ks. Konstanty Perederij (współprzewodniczący, rektor seminarium „Maria – Królowa Apostołów”), Margarita Iwaszyna (kierownik wydziału ds. kontaktów Muzeum Religii z organizacjami religijnymi), a także Anna Kudrik (sekretarz naukowy).
W programie konferencji oprócz wykładów była przewidziana także pielgrzymka autobusowa związana z nawiedzeniem historycznych miejsc powiązanych z Kościołem katolickim (3 kościoły), zwiedzanie Rosyjskiego Państwowego Archiwum Historycznego (Zaniewski prospekt, 36), gdzie przechowywane są najważniejsze dokumenty dotyczące historii Kościoła katolickiego w carskiej Rosji; była wizyta w dawnym budynku Rzymsko-katolickiej Akademii Duchownej (1 linia Wasilewskiej Wyspy, 52), a także odbyło się zwiedzanie gmachu dawnej Kurii Metropolitalnej i rezydencji arcybiskupów mohylewskich (obecnie Muzeum Dzierżawina, Nabrzeże Fontanki 118).
Dzień 7 grudnia był dniem poświęconym historii archidiecezji mohylewskiej w Państwowym Muzeum Historii Religii (dawniej Muzeum Historii i Ateizmu). Pierwszy dzień konferencji otwarła Liubow Musienko, dyrektor Muzeum Religii. Po tym zostały przeczytane słowa skierowane do uczestników konferencji, jakie skierował nuncjusz apostolski w Rosyjskiej Federacji abp Celestino Migliore, który m.in. napisał, że historia kościoła w Rosji to nie tylko wybudowane liczne kościoły i klasztory, ale także przytułki, szkoły, ale także mnogie organizacje dla potrzebujących. Dzięki takiej pracy mogli się później w Kościele w Rosji pojawić wielcy świadkowie wiary w dobie panującego państwowego ateizmu.
Swoje słowo do uczestników konferencji naprawił także metropolita mińsko-mohylewski abp Tadeusz Kondrusiewicz, który napisał, że chociaż na początku archidiecezja mohylewska była ustanowiona podpisem monarszego pióra, to później jednak była kanonicznie legalizowana. I dzięki Bożej Opatrzności odegrała później najważniejszą rolę w rozwoju Katolickiego Kościoła w carskiej Rosji.
Następnie odbyła się premiera dokumentalnego filmu „Katolicy w Petersburgu” zrealizowanego przez Michała Fatiejewa a ukazujący udział katolików w życiu Petersburga od założenia miasta (1703 r.), aż do odrodzenia struktur Kościoła katolickiego w Rosji.
Następnie odbyły się wykłady dotyczące niektórych aspektów historii archidiecezji mohylewskiej, największej wówczas na świecie, obejmującej większość ogromnego rosyjskiego imperium.
Ks. Jacek Wojda (Wydział Teologiczny w Warszawie) omówił bullę Onerosa papieża Piusa VI i jego „oryginalną” drogę realizacji w imperium rosyjskim na przełomie XVIII i XIX wieku”; Witalij Gajdas z Uniwersytetu Humanitarnego w Moskwie mówił o katolickim klasztorze belnickim i jego parafii w XVIII-XIX wieku; ks. Dmitry Puchalski, kanclerz kurii mińsko-mohylewskiej (Białoruś) mówił o działalności metropolity mohylewskiego, Edwarda von Roppa; temat nekropolii duchowieństwa rzymskokatolickiego w Moskwie omówił Sergiej Słoistow z Moskwy; dr Anna Mroczek omówiła sytuację mohylowskich metropolitów ze szczególną uwagą na rządy abp. Wincentego Kluczyńskiego; ks. Jerzy Steckiewicz ukazał historię i współczesność Kościoła katolickiego w dzisiejszym Kaliningradzkim Obwodzie; Andrej Bogomołow z Rosyjskiego Państwowego Archiwum Historycznego omówił sprawę uzyskania pełnej wolności w działalności religijnej Kościoła katolickiego po rewolucji lutowej 1917 roku. Pierwszy dzień wykładów zakończył ks. Krzysztof Pożarski referując o sprawie metropolity Stanisława Bohusza-Siestrzeńcewicza i jego siostrzeńca – ks. Stanisław Parczewski, przyjaciela Adama Mickiewicza.
Drugi dzień konferencji w dniu 8 grudnia rozpoczął się w bibliotece Wyższego Seminarium Duchownego „Królowa Apostołów” kontynuującą tradycje dawnego historycznego mohylewskiego seminarium (1 Krasnoarmiejskaja, 11). Był to dzień poświęcony rosyjskim katolickim męczennikom w czasach sowieckich. Mówiono także o prześladowaniach Kościoła katolickiego w ZSRR.
Przed tym jednak uczestnicy Konferencji mieli możliwość zwiedzania budynku Wyższego Seminarium Duchownego i kościoła Wniebowzięcia NMP.
W czasie swojego wykładu Michał Dronow z Instytutu Filologii Słowiańskiej Rosyjskiej Akademii Nauk z Moskwy mówił o rosyjskich katolikach i Preszowskiej Greko-Katolickiej Diecezji (1920-1930); dr Irena Wodzianowska z Katolickiego Uniwersytetu Jana Pawła w Lublinie omówiła kadrę pedagogiczną w Akademii Duchownej i Mohylewskim Seminarium Duchownym w Petersburgu w latach 1842-1918; Michaił Szkarowski (Centralne Państwowe Archiwum w Petersburgu) – mówił o heroiczności katolickich męczenników z Leningradu w latach trzydziestych XX wieku; Jekaterina Lawrinenko (Witebsk, Białoruś) referowała o księżach i parafiach na terytorium wschodniej Białorusi (terytorium współczesnej Diecezji Witebskiej) po 1917 roku; ks. Krzysztof Pożarski omówił w swoim wykładzie sprawę reorganizacji procesu Sług Bożych w Archidiecezji Matki Bożej w Moskwie. Na koniec był wysłuchany referat Andrzeja Grajewskiego, dziennikarza pracującego w tygodniku katolickim „Gość Niedzielny” (Katowice) a dotyczący „Opieki nad prawami wierzących w Związku Radzieckim podczas pontyfikatu Jana Pawła II. Dialog dyplomatyczny, pastoralny i ekumeniczny w latach 1978-1991”.
Na zakończenie międzynarodowej konferencji w dniu 9 grudnia odbyła się uroczysta Msza Święta w kościele św. Stanisława (ul. Sojuza Pieczatnikow 22) w intencji wyniesienia do chwały ołtarzy rosyjskich męczenników – Sług Bożych na czele z bp. Antonim Maleckim. Przed końcowym błogosławieństwem była otwarta w świątyni pamiątkowa tablica wdzięczności dobroczyńcom kościoła i parafii, którzy w latach 1997-2018 pomagali w ich odrodzeniu. Po Mszy był zaczytany akt męczeństwa 23 księży z Sandormochu uwięzionych w gułagu na Wyspach Sołowieckich. Po którym były odczytane nazwiska 425 księży – męczenników czasów sowieckich umieszczonych w Memoriale Pamięci w kościele św. Stanisława.
W związku z konferencją wydana była także broszura przedstawiająca krótkie biografie czternastu metropolitów mohylewskich (1783-1939), a także były wydrukowane ich kolorowe portrety znajdujące się obecnie w Państwowym Muzeum Religii w Petersburgu. Po raz pierwszy też od 150 lat był opublikowany akt kanoniczny papieskiego legata do carskiej Rosji Giovanni Andrea Archetti a dotyczący ustanowienia w Mohylewie nowej kanonicznej archidiecezji zawierający w sobie także treść bulli Onerosa papieża Piusa VI.
Trzeba przy tym podkreślić, że powołanie archidiecezji mohylewskiej ww. aktem Archetti nastąpiło w dniu 19 grudnia 1783 roku (wg nowego stylu), zaś według starego stylu był to dzień – 8 grudnia.
Przez organizatorów konferencji planowana jest także publikacja ww. wykładów, a także archiwalnych dokumentów związanych z początkiem istnienia mohylewskiej archidiecezji w carskiej Rosji.
Ks. Krzysztof Pożarski, Petersburg
