W dniu 28 kwietnia 2016 roku rozpoczęła swoją pracę strona www.polskipetersburg.pl która będzie stopniowo uzupełniana o nowe informacje. Encyklopedia Polski Petersburg stawia sobie za cel przybliżenie polskim i rosyjskim odbiorcom losów i dzieł Polaków związanych z Petersburgiem, Piotrogrodem, Leningradem, a wreszcie Sankt Petersburgiem. W szczególności zaś chodzi o przedstawienie wielowątkowej, nierzadko zapomnianej dziś roli, jaką odgrywali Polacy w życiu społecznym, kulturalnym, naukowym, artystycznym, gospodarczym i politycznym miasta nad Newą (a w szerszej perspektywie także w historycznych granicach Rosji) od końca XVIII w. po czasy współczesne.
Encyklopedia Polski Petersburg ma charakter popularnonaukowy i edukacyjny. Przeznaczona jest dla szerokiego grona odbiorców, zainteresowanych poruszaną w niej tematyką. Zasadnicze cele projektu to:
- Ukazanie polskiej obecności nad Newą jako ważnego elementu składowego wielonarodowej i wielokulturowej tkanki miasta.
- Rozpoznanie, zbadanie i opisanie związanego z polską obecnością w Petersburgu materialnego i niematerialnego dziedzictwa kulturowego (m.in. świątyń, rezydencji i budynków użyteczności publicznej, pomników i tablic pamiątkowych, historycznych nekropolii i miejsc pochówku, topografii, archiwaliów i zbiorów muzealno-bibliotecznych).
- Przybliżenie sylwetek wybitnych Polaków, których losy i działalność związane były z Petersburgiem.
- Przedstawienie roli i miejsca nadnewskiej metropolii w historii Polski oraz relacji polsko-rosyjskich, także w aspekcie transferu zdobytych przez Polaków nad Newą wiedzy i doświadczeń zawodowych na grunt rosyjski i polski.
- Stworzenie korpusu informacji bibliograficznych dotyczących źródeł archiwalnych i druków związanych z „polskim” Petersburgiem.
Encyklopedia powstaje w dwóch wersjach językowych: polskiej i rosyjskiej. Wydawcy i administratorzy encyklopedii, którymi są po polskiej stronie Międzynarodowe Centrum Kulturyw Krakowie (MCK), a po rosyjskiej Międzynarodowa Fundacja Charytatywna im. Dmitrija S. Lichaczowa (FL) w Petersburgu, pragną więc wpisać niniejsze przedsięwzięcie w kontekst wieloetnicznego i wielokulturowego miasta. Intencją wspólnego projektu jest przywrócenie polskiej społeczności Petersburga-Piotrogrodu-Leningradu-Sankt Petersburga należnego jej miejsca w gronie petersburskich diaspor narodowych, których dzieje i zasługi zostały przypomniane i docenione dzięki wielkim międzynarodowym obchodom 300-lecia Petersburga (2003). Wiedzę na ich temat utrwaliły i spopularyzowały następnie realizowane w ostatnich latach inicjatywy i wydawnictwa, głównie w ramach sezonów kulturalnych (organizowały je nad Newą kolejno: Francja [2010], Włochy [2011], Niemcy [2012], Holandia [2013] i Wielka Brytania [2014]).
Polska społeczność nad Newą ewoluowała jakościowo i liczebnie, w zależności od historycznych okoliczności. Na początku XX w. liczyła ok. 65 tys. osób (dane z 1910 r.; w literaturze przedmiotu nie brak zresztą głosów opowiadających się za wielokrotnością tej liczby), osiągając podczas I wojny światowej wraz z napływem uchodźców ponad 100 tys., by w okresie represji stalinowskich spaść do 31 tys. (1937). W tej liczbie znajdowało się spore było grono osób, które los związał z Petersburgiem czasowo z tytułu studiów, pracy zawodowej lub wielu innych powodów. Jednak pobyt nad Newą był dla nich na tyle istotny, że zaważył na ich dalszym życiu, twórczości czy działalności. Oni także są bohaterami naszej encyklopedii.
Po I wojnie światowej znaczna część polskiej kolonii zdecydowała się na powrót do kraju przodków, by włączyć się w odbudowę odrodzonej w roku 1918 Rzeczypospolitej. Niemała liczba postanowiła jednak pozostać i dla tych Piotrogród, a potem Leningrad stał się nowym domem. Niestety, pokaźna ich część, podobnie jak liczni mieszkańcy miasta innych narodowości, padła w latach 30. XX w. ofiarą tzw. wielkiego terroru. Poniesione wówczas straty pomnożyła tragedia blokady Leningradu (1941–1944), chociaż po 1945 r. mniejszość polską zasiliła rzesza wychodźców z tych obszarów państwa polskiego, które w następstwie II wojny światowej weszły ostatecznie w skład ZSRR. Obecnie petersburska Polonia szacowana jest oficjalnie na ok. 2,6 tys. (dane z roku 2010).
Genezę encyklopedii stanowi program Polacy i Petersburg, realizowany przez MCK na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego od roku 2012 jako jedno z kluczowych wydarzeń planowanego Roku Kultury Polskiej w Rosji 2015. W 2013 r. głównym rosyjskim partnerem MCK w realizacji w tym przedsięwzięciu stała się FL. Wspólnie planowaliśmy zorganizowanie nad Newą wystawy obiektowej Polska i Petersburg, przeprowadzenie międzynarodowego kongresu naukowego, którego otwarcie miało nastąpić równocześnie z wernisażem wystawy, oraz między innymi uruchomienie strony internetowej. W związku z odwołaniem w lipcu 2014 r. Roku Polskiego w Rosji MCK stanęło przed koniecznością modyfikacji programu. W zaistniałych okolicznościach, nie chcąc zaprzepaścić dotychczasowego dorobku, a jednocześnie pragnąc nadal gromadzić związany z polską obecnością nad Newą materiał, MCK i FL podjęły starania o uruchomienie popularnonaukowej encyklopedii internetowej Polski Petersburg.
Znakomita większość autorskich tekstów encyklopedii, zarówno polskich, jak i rosyjskich autorów, opiera się na ogólnie dostępnym materiale, choć są też takie, które powstały na podstawie wieloletnich badań, co częstokroć udokumentowane jest obfitym materiałem archiwalnym. Obok haseł biograficznych, w naturalny sposób dominujących na początkowym etapie naszego projektu, zawartość encyklopedii stanowią także hasła tematyczne o różnym stopniu szczegółowości, podkreślające między innymi twórczy wkład Polaków w rozwój nowoczesnego Petersburga.
Na podstawie www.polskipetersburg.pl
Zdjęcia Anna Swietłowa
