III Kongres Polskich Towarzystw Naukowych na Obczyźnie

"Wiele milionów Polaków i osób pochodzenia polskiego mieszka i pracuje poza krajem. Młode pokolenie oddala się od kraju pochodzenia, jego języka i tradycji. Przeciwdziałać temu może system spójnego szkolnictwa, które wprowadzi młodzież w bogactwo kultury polskiej, pozwoli budować poczucie własnej wartości oraz uczyni młodzież otwartą na świat" – napisali we wstępie Deklaracji jej sygnatariusze.

"Najważniejszym zadaniem władz III RP w tym zakresie jest udzielanie znaczącej pomocy istniejącym oraz powstającym za granicą placówkom polskiej i polonijnej oświaty" – podkreślili.

Jak zastrzegli, wspieranie to należy czynić przy zachowaniu różnorodnych form kształcenia oraz autonomii szkół, w duchu szacunku dla bogatej tradycji polonijnej oświaty. Główny kierunek tego wspierania określili jako "podtrzymywanie oraz rozwój znajomości języka i kultury polskiej, będących tworzywem w procesie konstruowania wielokulturowej tożsamości, otwartej zarówno na kraj pochodzenia, jak i kraj osiedlenia".

Jako środki niezbędne do osiągnięcia tego celu wskazali m.in. na kontynuację prac nad budową spójnego systemu oświaty dla dzieci polskich za granicą; zagwarantowanie zwiększonych nakładów finansowych na oświatę polską poza krajem i wprowadzenie wydzielonej pozycji do budżetu państwa.

"Z perspektywy wolnego i demokratycznego państwa wspieranie szkolnictwa dla dzieci polskich na obczyźnie będzie wymagało uruchomienia znaczących środków finansowych. Należy to potraktować jako inwestycję w kapitał ludzki" – podkreślili na zakończenie deklaracji.

Według współorganizatora kongresu, prezesa Polskiej Akademii Umiejętności prof. Andrzeja Białasa, kongres był bardzo merytoryczny i wskazał na dwie grupy problemów: oczekiwania w stosunku do polskich władz na zmianę organizacji i równe traktowanie wszystkich szkół poza granicami (np. zarówno przy ambasadach, jak i społecznych) oraz zwiększenie nakładów finansowych.

"Uważam, że zwiększenie nakładów jest absolutnie konieczne. Mamy takie plany, żeby na najbliższym zebraniu plenarnym PAU postawić ten problem – mianowicie żeby rozpocząć akcję, którą nazwałbym narodowym planem pomocy dla dzieci, które w ostatnim czasie wyjechały za granicę. Szacunki mówią, że to może być pół miliona dzieci. Z tym trzeba dotrzeć do polskich władz na najwyższym szczeblu. Wszyscy rozumieją, że problem jest, ale chyba ta skala przerosła nasze wyobrażenia. To fundamentalna sprawa dla przyszłości Polski" – powiedział prof. Białas.

Jak wyjaśnił, uczestnicy kongresu zrezygnowali z postulatu powołania pełnomocnika rządu ds. szkolnictwa polskiego na obczyźnie, ponieważ postanowili skupić się na potrzebach, a nie sposobach ich realizowania. Wskazał także na zaangażowanie w sprawy polonijnego szkolnictwa urzędników Ministerstwa Edukacji.

O potrzebie samoorganizowania się środowisk polonijnych, odwoływania do dawnych doświadczeń, ale i konieczności otwarcia na nowe zjawiska mówił w piątek podczas Kongresu Bronisław Komorowski. Prezydent skrytykował proponowany postulat powołania pełnomocnika, mówiąc, że „jak się nie wie, co się chce zrobić, to się powołuje albo komitet, albo pełnomocnika". "Ja całym sercem jestem związany ze sprawami polskimi i polonijnymi, i bardzo chętnie wezmę udział w takiej dyskusji, ale nie na zasadzie, że to ja mam wymyślić, jak was uszczęśliwić, tylko to wy macie wymyślić, jak siebie uszczęśliwić i znaleźć tu rolę dla państwa polskiego; także dla polskiego prezydenta" – powiedział uczestnikom Kongresu.

Kongres zakończył się w niedzielę mszą św. w Katedrze Wawelskiej, podczas której kard. Franciszek Macharski mówił o roli i znaczeniu Katedry Wawelskiej oraz potrzebie przebaczania jako sposobowi przeciwdziałania chaosowi i zachowania prawdy oraz godności ludzkiej.

Organizatorami III Kongresu Polskich Towarzystw Naukowych na Obczyźnie były Polska Akademia Umiejętności oraz krakowski oddział Stowarzyszenia "Wspólnota Polska".