50-lecie powstania filologii rosyjskiej na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu daje możliwość, by pokazać oraz zaprezentować efekty pracy naukowej, dydaktycznej i organizacyjnej rusycystyki poznańskiej w mijającym półwieczu.
Instytut Filologii Rosyjskiej jest jednostką naukową-dydaktyczną, wchodzącą w skład struktury Wydziału Neofilologii naszego Uniwersytetu. Obecnie Instytut tworzy 5 Zakładów: Zakład Języka Rosyjskiego pod kierownictwem prof. dr hab. Jerzego Kaliszana, Zakład Literatury Rosyjskiej, którym kieruje prof. dr hab. Wawrzyniec Popiel-Machnicki, Zakład Komparatystyki Literacko-Kulturowej, którego kierownikiem jest pani prof. dr hab. Beata Waligórska-Olejniczak, Zakład Pragmatyki Komunikacyjnej Języków Obcych pod kierownictwem prof. dr hab. Andrzeja Sitarskiego, a także Zakład Ukrainistyki.
Współcześnie badania prowadzone w Instytucie Filologii Rosyjskiej przekraczają ramy ścisłej filologii i mieszczą się w kręgu szeroko rozumianych nauk humanistycznych.
…Aktualnie Instytut Filologii Rosyjskiej wydaje znane w środowisku slawistycznym polskim i zagranicznym czasopismo naukowe, będące wizytówką poznańskiej rusycystki, Studia Rossica Posnaniensia, którego Redaktorem Naczelnym jest Pan prof. dr hab. Jerzy Kaliszan. Nowymi propozycjami wydawniczymi są czasopisma: Kultury Wschodniosłowiańskie – oblicza i dialog (4 numery), których redaktorem naczelnym jest prof. dr hab. Wawrzyniec Popiel-Machnicki, i specjalistyczne czasopismo ukrainistyczne: Studia Ukrainica Posnaniensia (4 numery), którego redaktorem naczelnym jest Pani prof. dr hab. Tatiana Kosmeda.
Istotne znaczenie dla prowadzenia badań naukowych i dydaktyki, nawet w dobie Internetu, dla filologa ma książka. Jesteśmy dumni z naszego ciągle powiększającego o nowe nabytki, księgozbioru, który obecnie liczy ponad 100.000 woluminów. Dzisiaj Instytut Filologii Rosyjskiej stał się miejscem krajowych i międzynarodowych spotkań naukowych rusycystów. Do najważniejszego Forum należy odnieść organizowaną cyklicznie konferencję międzynarodową „Rusycystyka Europejska a Współczesność „oraz organizowaną po raz szósty w 2015 roku Międzynarodową Konferencję Młodych Naukowców „Kultury Wschodniosłowiańskie – oblicza i i dialog” w Obrzycku k/ Poznania.
Filologia rosyjska od samego początku znalazła swoje miejsce w kręgu dyscyplin uniwersyteckich, kiedy to w roku 1965 z inicjatywy profesorów Władysława Kuraszkiewicza i Leszka Ossowskiego na Wydziale Filologicznym UAM w Poznaniu utworzono Katedrę Filologii Rosyjskiej.
Warto zwrócić uwagę, iż dzięki niezwykłemu autorytetowi naukowemu oraz pasji organizatorskiej profesora Zbigniewa Barańskiego, który od samego początku istnienia Katedry uczynił ją zbiorowością pod względem naukowym otwartą i wrażliwą na wszystko, co dzieje się we współczesnej humanistyce i entuzjazmowi młodych wówczas pracowników Katedry, przede wszystkim profesora Jerzego Litwinowa i dra Tadeusza Kuroczyckiego obserwuje się intensywny rozwój Katedry Rusycystyki.
Spadek zainteresowania studiami rusycystycznymi w końcowych latach osiemdziesiątych stał się wyzwaniem dla prof. Władysława Woźniewicza, który objął stanowisko dyrektora Instytutu w roku 1987. To z jego inicjatywy i zrozumieniu oraz poparciu ówczesnego dyrektora Instytutu Filologii Angielskiej prof. Jacka Fisiaka powołana zostaje nowa specjalność w Instytucie: filologia rosyjsko-angielska … Nie bez znaczenia dla rozwoju specjalności filologii ukraińskiej było zatrudnienie w Instytucie na stanowisku kierownika Zakładu Ukrainistyki Pani prof. Tatiany Kosmedy Od roku 1991 do roku 2008 stanowisko dyrektora Instytutu Filologii Rosyjskiej pełni prof. Antoni Markunas.
W skali regionalnej Instytut podejmuje działania zmierzające do popularyzacji szeroko pojętej kultury rosyjskiej, realiów współczesnej Rosji . Szczególnie dużym zainteresowaniem cieszą się doroczne spektakle założonego przez Panią dr Grażynę Jatczak Teatru studentów filologii rosyjskiej „Szutnik”, który działa nieprzerwanie od 15 lat, a także wykłady otwarte dla młodzieży szkół poznańskich i Wielkopolski oraz środowiska senioralnego.
Choć sentyment do klasycznego modelu uprawiania nauki i edukacji pozostaje w umysłach pracowników szczególnie starszego pokolenia, to dzisiejszy Instytut otwiera się również na nowe prądy badawcze i edukacyjne. Wszystko to dzieje się dzięki nowemu pokoleniu pracowników naukowo-dydaktycznych, którzy dziś zdecydowanie przeważają w porównaniu z liczbą nauczycieli akademickich z długoletnim stażem pracy w Instytucie…
Nie bez znaczenia dla pełnego obrazu badań nad współczesnym językiem rosyjskim w ujęciu pragmatycznym są paradygmaty badawcze w tej dziedzinie, wyznaczone przez prof. Antoniego Markunasa i prof. Władysława Woźniewicza. O problematyce badawczej Prof.Antoniego Markunasa można powiedzieć, iż był on twórcą nowatorskich rozwiązań w zakresie dydaktyki języka rosyjskiego na filologii rosyjskiej na studiach uniwersyteckich w Polsce. Profesor Władysław Woźniewicz w swoich golottodydaktycznych dociekaniach naukowych, tak istotnych dla współczesnej dydaktyki języka obcego, określa na poziomie metodologicznym i teoretycznym zasady kierowania procesem glottodydaktycznym.,. Tej problematyce Profesor poświęcił, miedzy innymi, dwie publikacje książkowe: „Kierowanie procesem glottodydaktycznym” i „Metodyka lekcji języka rosyjskiego”.
Z istniejącego od 1969 roku Zakładu Literatury Rosyjskiej i Radzieckiej, a od roku 1991 Zakładu Literatury Rosyjskiej w roku 200o z inicjatywy prof. Haliny Chałacińskiej utworzony został Zakład Komparatystyki Literacko-Kulturowej, który jest znakomitym przykładem ewolucji myślenia o literaturze rosyjskiej i propozycji metodologii jej badań, która pozwala odnaleźć cechy integrujące pozornie odległe zjawiska tak wewnątrz kultury rosyjskiej , jak w relacji do europejskich i światowych tendencji.
Długoletnim Kierownikiem Zakładu Literatury Rosyjskiej i Radzieckiej był prof. Bogdan Galster, którego zainteresowania naukowe skupiały się wokół dwóch kręgów problemowych: literatury rosyjskiej pierwszej połowy XIX wieku i polsko-rosyjskich powiązań literackich. Sądzę, iż profesor Bogdan Galster należał do tych polskich rusycystów, którym w uprawianiu tej dyscypliny był obcy jakikolwiek koniunkturalizm, był autentycznie polskim. badaczem literatury rosyjskiej. Pośród zasłużonych profesorów, którzy na stałe wpisali się w poznańskie rusycystyczne badania literaturoznawcze należy wymienić prof. Jerzego Litwinowa, którego „Rosyjskie Manifesty literackie, cz. I i II i III we współautorstwie z prof. Zbigniewem Barańskim stały się ważną pozycją w badaniach literatury rosyjskiej na gruncie polskim i rosyjskim. Długoletnim Kierownikiem Zakładu Literatury Rosyjskiej był prof. Czesław Andruszko, (od roku 1993), którego zainteresowania naukowe skupiły się zasadniczo na literaturze rosyjskiej XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem twórczości Izaaka Babla i Andrieja Płatonowa.
Mówiąc o tych badaczach, którzy, w 50-letnich dziejach rusycystyki poznańskiej wyznaczali i wyznaczają kierunki eksploracji naukowych, nie wolno zapomnieć o wykładowcach języka rosyjskiego, którzy dzięki swojemu autorytetowi i kompetencji dydaktycznej dbali i i z uporem dbają o wysoki poziom nauczania języka rosyjskiego jako języka kierunkowego na rusycystycznych studiach neofolologicznych. To, miedzy innymi, dzięki nim, absolwenci rusycystyki poznańskiej są dobrze oceniani na rynku pracy i, co w konsekwencji od wielu lat, pomimo różnych niesprzyjających uwarunkowań zewnętrznych, na wszystkie specjalności w Instytucie Filologii Rosyjskiej UAM w Poznaniu przyjmujemy w wyniku rekrutacji ponad 300 studentów na I rok studiów stacjonarnych i zaocznych.
Poznańska rusycystyka, o czym jestem przekonany, ma swoje indywidualne oblicze, ale i swoją zbiorową osobowość. I jest to, według mnie, oczywiste, bowiem badacze reprezentujący rusycystykę poznańską wnosząc swoją indywidualną otwartość i wrażliwość do badań naukowych, posługują się kategoriami i wartościami głęboko zakorzenionymi w polskiej tradycji intelektualnej i kulturalnej, tym samym są także istotnym elementem szerszej zbiorowości – polskiej rusycystki i humanistyki z zasięgu znacznie wykraczającym poza granice naszego kraju.
Prof. UAM dr hab. Andrzej Sitarski
Dyrektor Instytutu Filologii Rosyjskiej UAM w Poznaniu
